Şener Aktürk: “Batı Avrupa’da Katolik olmayan tüm azınlıklar etnik temizliğe uğradı.”
Samsun Üniversitesi (SAMÜ) Düşünce ve Sanat Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (DÜSAM), “Politika Konuşmaları” dizisi kapsamında Prof. Dr. Şener Aktürk’ü ağırladı. Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Şener Aktürk, 20 Mayıs 2025 Salı günü “Batı Avrupa’da Dini Azınlıkların Yok Edilmesi ve Modern Dünyanın Kökenleri” başlıklı sunumuyla DÜSAM YouTube kanalında izleyicilerle buluştu. Etkinlik Vefa Kaya’nın moderatörlüğünde çevrim içi olarak gerçekleştirildi.
Konuşmasına, Orta Çağ’dan itibaren Batı Avrupa’da izlenen etnik ve dini homojenleştirme politikalarının, sadece dönemsel şiddet dalgaları değil; aynı zamanda modern devletin temel dinamikleriyle doğrudan bağlantılı yapısal dönüşümler olduğunu ifade ederek başlayan Aktürk, Batı Avrupa’da Yahudi ve Müslüman nüfusların zorla din değiştirmeye zorlandığını, sürgün edildiğini ve çeşitli dönemlerde sistematik yok oluş süreçlerine maruz kaldıklarını detaylı bir biçimde ortaya koydu. Prof. Dr. Aktürk, özellikle İspanya’daki Reconquista sürecinden başlayarak 1492 Yahudi sürgünü ve Endülüs Müslümanlarının zorla Hristiyanlaştırılması gibi örnekleri ayrıntılı biçimde inceledi. Bu örnekler üzerinden Batı Avrupa’nın modern dönem öncesi demografik ve kültürel çeşitliliğini bilinçli olarak tasfiye eden siyasal karar süreçlerinin, modern Avrupa’nın “homojen ulus-devlet” modelinin öncülü olduğunu belirtti. Bu süreci “erken modern soykırım biçimi” olarak değerlendirdi.
Sunumda ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu ile Batı Avrupa’nın dini azınlıklara yaklaşımı karşılaştırmalı olarak ele alındı. Aktürk, Osmanlı coğrafyasında asırlar boyunca Yahudi, Hristiyan, Müslüman toplulukların bir arada varlık gösterebildiklerini; bunun Batı Avrupa’daki katı dışlama politikalarına karşın çok farklı bir yönetim ve toplumsal uyum anlayışına işaret ettiğini vurguladı. Bu karşılaştırmalı analiz, izleyicilere sadece tarihsel bir değerlendirme sunmakla kalmadı, aynı zamanda günümüz çokkültürlülük tartışmaları için de bir arka plan oluşturdu. Prof. Dr. Aktürk, Batı Avrupa’daki dini ve etnik azınlıkların sistematik biçimde ortadan kaldırılmasının sadece geçmişe ait bir trajedi olmadığını; bu tarihsel arka planın günümüz Avrupa siyasetinde hala etkili olan ulusal kimlik, göçmen politikaları ve İslamofobi gibi başlıklarda belirleyici olduğunu ifade etti. Moderniteye geçişin “sekülerleşme” ya da “ilerleme” söylemleriyle tanımlandığı kadar, aynı zamanda çok sayıda topluluğun dışlanması, bastırılması ve görünmezleştirilmesiyle de inşa edildiğine dikkat çekti.
Etkinlik soru-cevap bölümüyle devam etti. Katılımcılar, Prof. Dr. Aktürk’e günümüz Avrupa’sında yükselen aşırı sağ hareketler, İslam karşıtlığı ve kimlik politikalarının tarihsel sürekliliğiyle ilgili sorular yöneltti. Aktürk, bu sorulara tarihsel verilerle dayalı kapsamlı cevaplar verirken aynı zamanda akademik çalışmalarında bu meseleleri nasıl ele aldığını da paylaştı.
DÜSAM’ın düşünce eksenli etkinliklerinden biri olarak öne çıkan bu söyleşi, hem tarihsel bir sorgulama hem de güncel siyasal meseleleri anlamada zihin açıcı bir katkı sundu. Akademik birikimi ve entelektüel derinliğiyle dikkat çeken Prof. Dr. Şener Aktürk’ün sunumu, izleyicilerden büyük ilgi gördü. DÜSAM’ın ev sahipliğinde düzenlenen bu nitelikli programı kaçıranlar veya yeniden izlemek isteyenler, linke tıklayarak etkinliğe ulaşabilirler.
