Samsun Üniversitesi Düşünce ve Sanat Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (DÜSAM) tarafından düzenlenen etkinlikte, LexiQamus yazılım programının kurucu ve geliştiricisi Dr. Ahmet Abdullah Saçmalı “Sosyal Bilimlerde Yapay Zeka Uygulamaları Bağlamında LexiQamus Projesi” başlıklı bir konuşma gerçekleştirdi. Moderatörlüğünü Selim Ahmetoğlu’nun üstlendiği etkinlik, Canik Kampüsü 100. Yıl Konferans Salonunda 4 Aralık 2024 tarihinde geniş bir katılımla yapıldı.
Etkinlikte öncelikle yapay zeka araçlarının günümüz tarihçiliği için öneminden bahseden Abdullah Saçmalı, bugün matbu metinlerin bile yapay zeka kullanılmadan hatasız ve kusursuz şekilde dijital neşirlerinin yapılabileceğini iddia eden birisinin ya yapay zekayı bilmediğini veya hiç Osmanlıca metin okumadığını vurguladı. Dijital beşeri bilimler alanının transkripsiyon veya tasviri yapılan çalışmaları önemsiz hale getirdiğini, bunları yaparak artık tarihçi olunamayacağını ifade etti.
Konuşmasının esas kısmında ise kurucusu ve geliştiricisi olduğu LexiQamus Projesi üzerine etkileyici bir sunum yaptı. LexiQamus çok karışık yazılmış, mürekkebi dağılmış, kağıdın o kısmı katlanmış veyahut yanma, yırtılma gibi maddi bir hasar görmüş olduğu için okunamayan Osmanlıca kelimeleri okunur hale getirmeyi hedefleyen bir proje. Mevcut lûgatlar, sadece kelimelerin sondaki harflerinin okunamadığı durumlarda yardımcı olabiliyor iken LexiQamus özel bir yazılım vasıtasıyla, kelimenin değişik kısımlarına girilen harfleri ve okunamayan kısımları esas alıp, bu şartları sağlayan sonuçların listesini size veriyor. Normal şartlar altında devasa lûgatları tarayarak günlerce aransa da bulunamayacak kelimeler bir çırpıda bulunabiliyor. Sonuçlar üç ayrı sekmede listeleniyor. İlk sekmede, arama ifadesiyle birebir eşleşen sonuçlar gösteriliyor. İkinci sekmede, bir yahut birden fazla kelimesi arama ifadesiyle eşleşen kelime öbekleri sıralanıyor. Son sekmede ise, herhangi bir kısmı aranan ifade ile eşleşen sonuçlar listeleniyor. Sonuçların bu şekilde üç sekmede gösterilmesinin ana sebebi ise araştırmacıların aradıkları ifade ile birebir eşleşen bir sonuç bulamaması halinde, onlara en yakın muhtemel sonuçları gösterebilmek şeklinde açıklanıyor. Öte yandan, kelimenin başında ya da sonunda görülemeyen, ve bir yahut daha fazla harf olduğu da kestirilemeyen durumlar olabiliyor. İşte bu tür yanlış varsayımların olumsuz sonuçlarından sakınmak için, hesaba katılmayan ihtimaller göz önüne alınarak, Kelime ve Kısmen sekmelerinde, alternatif sonuçlar araştırmacıya sunuluyor.
Dijital beşeri bilimler alanının heyecan verici gelişiminin gözler önüne serildiği konuşma, ilgili öğretim üyeleri ve genç tarihçi adaylarının soru, katkı ve önerileriyle devam etti. Program, moderatör Selim Ahmetoğlu tarafından Dr. Ahmet Abdullah Saçmalı’ya hediye takdimi sonrası fotoğraf çekimi ile sona erdi.
