Dr. Agah Hazır: “Türkiye ve İran’ın İngiltere’deki dinî varlığı, kurumsal kapasite, diaspora niteliği ve siyasallaşma düzeyi açısından farklılaşıyor.”

Samsun Üniversitesi (SAMÜ) Düşünce ve Sanat Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (DÜSAM), Politika Konuşmaları dizisi kapsamında Dr. Agah Hazır’ı ağırladı. Dr. M. Talha Paşaoğlu’nun moderatörlüğünde gerçekleşen programda “Türkiye ve İran’ın İngiltere’deki Dini Kurumları, Söylem, Yöntem ve Hedef” başlığı altında önemli bir konu masaya yatırıldı.

Program bütününde 2018 yılında tamamlamış olduğu “Birleşik Krallık’ta İslam’ın Ulus Aşırı Yönetimi: İran ve Türkiye’nin Devlet Pratiklerinin Karşılaştırılması” başlıklı araştırmasından yararlanarak konuşmasını sürdüren Hazır, Türkiye ve İran’da din ve devlet ilişkilerinin değişiminden bahsetti. Araştırmasıyla Birleşik Krallık’ta konumlanan Diyanet ve Islamic Centre of England’ın kurumsal yapılarını, söylem ve hedeflerini incelemeyi amaçladığını belirten Hazır, her iki kurumun genel Müslüman diaspora ile ilişkilerini karşılaştırarak “Türkiye ve İran’ın göç pratikleri 1980 sonrasında benzer süreçlerle başlamıştır” dedi. Hazır sözlerini şöyle sürdürdü:

“Her iki merkezin kurumsal yapıları farklı” diyen Hazır, Türkiye’nin Birleşik Krallık’taki yapılanmasının cami merkezli olduğunu, İran’ın ise kültür merkezi biçiminde yapılandığını ifade etti. Hazır sözlerine şöyle devam etti: “2018 yılından itibaren İngiltere’de 27 tane Türk diasporasıyla ilişkili cami vardı. Bunların 4 veya 5 tanesini Diyanet işletiyor ve geri kalan camilere ise hoca gönderiyor. Hemen hemen bütün camilere Diyanet imam hizmetinde bulunuyor. İki grup hariç. Süleymancı grup her ne kadar İngiltere’de Diyanet’ten daha kalabalık faaliyet yürütseler de Diyanet bu grubun olduğu camilere imam göndermiyor. Diğer grup ise Gülenistler. Diyanet bu camilere de imam göndermiyor. Bu gruplar da Diyanet’ten imam talep etmiyorlar. İran’ın Islamic Centre of England adlı merkezi ise bir kültür üretim yeri ve üniversite yapılanması gibi hareket ediyor. Matbaaları var. Bu merkez senelik Şia konferansları düzenliyor ve aylık konuşma serileri düzenliyor. Diyanet hemen hemen tüm konuşmalarını Türkçe gerçekleştirirken İran’a ait yapı 4 ayrı dilde haftalık dersler düzenliyor.”  

Her iki kurum ve iki devlet arasında söylemsel farklılıklar da olduğunu vurgulayan Hazır, Diyanet’in esas söyleminin iç düşman odaklı olduğunu, Islamic Centre of England’ın ise dış düşman esaslı bir söylem geliştirdiğini ifade etti. Hazır, “Diyanet Camii’ni 2017’de taşlayıp camlarını kırmışlardı. Oradaki görevli ise Gülencilere karşı konuşma yaptığını ve PKK’lıların da bu konuşma üzerine camiyi taşladığını söylemişti. İran’da ise durum farklı. İngiltere içerisinde yerleşik bir iç düşman yok İran kurumları için. İran’ın dış düşman söyleminde emperyalistler var” dedi.

Türk kurumsal yapılanmasının hedef kitlesinin Türkiye Diasporası olduğunu belirten Hazır, İran’ın ise mühtedi ve gayrimüslimlere yönelik çalışmalara ağırlık verdiğini ifade etti. İran diasporasına yönelik aktivitelere fazla yer verilmediğini belirten Hazır, İran devleti tarafından finanse edilen televizyon kanallarında İngiltere’den konuklar ağırlandığını, Müslüman siyahi vaizleri olduğunu ve sonradan dine yönelenlerle gayrimüslimlere yönelik programların ağırlıkta olduğunu ifade etti.

Konuşmasına her iki kurumsal yapılanmanın niçin farklılaştığını açıklayarak tamamlayan hazır, mezkûr farklılıkların nedenlerini tarihsel farklar, kurumsal kapasite, diaspora niteliği ve siyasallaşma düzeyi olarak tasnif etti:

Agah Hazır: “İngiltere’deki Türkiye cemaati farklı. Çünkü daha seküler bir cemaat söz konusu. Türkiye’den İngiltere’ye Alevi göçü oldu. Bu durum orada seküler orta sınıfa tekabül ediyor. Bununla birlikte Diyanet’in ulus aşırı alanda tecrübeli imam kadroyu kuramıyor. Kurumsal kapasite ve insan kaynağı nedeniyle İran’dan farklılaşıyor. Bununla birlikte Türkiyeli göçmenler oy kullanabiliyor. Dolayısıyla onların devşirilmesi ve onlara yönelik ideolojik propaganda yapılması daha önemli. Her iki ülkede din ve devlet ilişkileri bu açılardan farklılaşıyor.”

Aynı zamanda DÜSAM Youtube kanalında yayınlanan “Türkiye ve İran’ın İngiltere’deki Dini Kurumları, Söylem, Yöntem ve Hedef” başlıklı konuşma, dinleyenlerin aktif katılımı, soru ve katkılarıyla sona erdi.

Programı kaçıranlar DÜSAM Youtube kanalımızdan linke tıklayarak izleyebilirler.